Recensie The Kingdom Reformation

The Kingdom Reformation. Rediscover Jesus: Review Everything. Derek Morphew,

Vineyard International Publishing Bergvliet 2020, iv + 575 blz., $ 30,00

Dr. Derek Morphew is waarschijnlijk de meest invloedrijke theoloog van de internationale bewegingen Vineyard en New Wine. In een paar jaar tijd publiceerde hij niet alleen The Kingdom Reformation – het meest lijvige en theoretische deel van een trilogie – maar ook een serie kleinere werken. Alles draait bij Morphew om de zogenoemde ‘enacted, inaugurated eschatology’, kortweg ‘Koninkrijkstheologie’. Deze is geïntroduceerd door John Wimber (Vineyards founding father), die voortbouwde op onder anderen Cullman, Jeremias, Kümmel, Ladd and Kallas.

In deel I legt Morphew de reden, essentie en opbouw van dit boek neer. Hij meent dat de ‘third quest for the historical Jesus’ het in toenemende mate eens is over het hoofddoel van de missie en de boodschap van Jezus: de proclamatie en demonstratie van de komst van Gods Koninkrijk op aarde (geïnaugureerde eschatologie). Deel II en III bieden een grondige behandeling van de drie queesten naar de historische Jezus, de fideïstische ‘ontsnappingsroute’ tussen de eerste en de tweede en de ‘vernieuwde zoektocht’ van het Jesus Seminar. De derde queeste onderscheidt zich door de epistemologische verandering van modernisme naar postmodernisme. Een aantal invloedrijke wetenschappers wordt besproken: Troeltsch, Bradley, Popper, Carr, Collingwood, Kähler, Thiselton, Niebuhr, Pannenberg, Meyer, Van Huyssteen, Vanhoozer.

Morphew is ervan overtuigd dat ‘kritisch realisme’ de beste benadering is. Hij werkt dit verder uit in het forse deel IV, waarin hij de Third Quest tegenover het Jesus Seminar zet. De grootste zwakte van de laatste is, volgens Morphew, de ‘herziene chronologie van bronnen en hun datering’ (356). Het hele systeem van het Jesus Seminar valt in elkaar, wanneer men de chronologie volgt die de meerderheid van de wetenschappers hanteert. Meer inhoudelijk is zijn kritiek dat het Jesus Seminar de historiciteit probeert te bewijzen van een ‘Jezus’ waarnaar bij voorbaat de voorkeur uitgaat. Deze niet-eschatologische Jezus is een aardige, liberale, politiek-correcte vent, die niet zo anders is dan wij en ‘speaks in ways that neo-Gnostics would approve of’ (356). Hoe hij gekruisigd werd, blijft dan problematisch, want niemand zou moeite met hem kunnen hebben. Bij de Third Quest valt de aandacht voor de context van het Judaïsme in de tijd van de Tweede Tempel te waarderen. Daarbij weten christelijke wetenschappers (zoals Charlesworth, Chilton, Sanders) enkele onverdachte joodse collega’s aan hun zijde (zoals Flusser, Neusner, Rivkin en Vermes).

In de tweede helft van deel IV vat Morphew zowel methodologie als conclusies samen van invloedrijke onderzoekers van de Third Quest: Meier, Twelftree, Wright, Dunn, Bauckham, Keener en Allison. Zij achten het zeer waarschijnlijk dat ‘hun Jezus’ echt heeft bestaan en zien 32 kenmerken van Hem. Het gaat om een joodse, eschatologische profeet, die de langverwachte komst van Gods Koninkrijk op aarde proclameert en demonstreert. Dat brengt ons eindelijk bij de (enacted) inaugurated eschatology, die in deel V uiteen wordt gezet. De bijbels-theologische basis daarvoor heeft Morphew eerder uiteengezet in Breakthrough. Discovering the Kingdom (met een vijfde, herziene druk in 2019). In The Kingdom Reformation behandelt Morphew tevens de narratieve theologie en het kritische narratieve onderzoek en hun belang voor een bijbels metanarratief. Steeds opnieuw gaat hij door grote delen van de Schrift, daarmee aantonend hoe het metanarratief van het Koninkrijk als een hermeneutische lens functioneert. Vervolgens beschrijft Morphew hoe de Koninkrijkstheologie zich verhoudt tot het (orthodoxe) Protestantisme. Hierbij herkennen we veel van de zienswijzen van N.T. Wright: het ontbreken van Jezus’ aardse leven in de geloofsbelijdenissen, de omkering van de evangeliën en Paulus, het belang van de opstanding van Christus.

Veel aandacht gaat naar de theologie van de verzoening. Morphew laat ‘Christus Victor’ en (een genuanceerde versie van) ‘Verzoening door voldoening’ naast elkaar staan. Onlangs verscheen hierover zijn nieuwste boek Atonement and the Kingdom: Reviewing atonement, Retrieving the Gospel. Morphew hecht eraan om het evangelie dat wij verkondigen stevig te verankeren in zowel het Oude als het Nieuwe Testament, waardoor een oneigenlijke versmalling wordt voorkomen. Het evangelie van het Koninkrijk gaat niet alleen over vergeving van zonden, maar ook over bevrijding van gevangenen, overwinning over de zondemacht en kracht om de missie van Christus voort te zetten. Dit evangelie heeft impact op het hele leven, waaronder nadrukkelijk ook de zorg voor de schepping, sociale gerechtigheid en gelijkwaardigheid van man en vrouw.

Heeft de (her)ontdekking van de eschatologische Jezus de potentie om een nieuwe reformatie te ontketenen? Morphews bescheiden antwoord op deze vraag is kenmerkend voor deze genuanceerde theoloog: ‘The point I am making is that given who Jesus is, even a fractional fresh perspective has major significance’ (547). Morphew is goed thuis in de zoektocht naar de historische Jezus en laat zien hoe de uitkomsten van de Third Quest een stevige onderbouwing bieden voor de geïnaugureerde eschatologie. Hij bewijst hiermee dat er binnen de charismatische beweging volwassen theologie wordt bedreven, een zegen voor zowel die beweging als andere delen van de kerk. In verhouding gaat er wel erg veel aandacht naar de historische zoektocht(en). Graag had ik bijvoorbeeld meer gelezen over het verschil tussen (Ladds) ‘inaugurated eschatology’ en Vineyards ‘enacted, inaugurated eschatology’ en de veronderstelde potentie van de Koninkrijkstheologie tot een reformatie van theologie en geestelijk leven. De grootste zwakte van dit boek is mijns inziens de gebrekkige transparantie en logica van de structuur. Een stevige redactionele bewerking zou geholpen hebben om de betekenisvolle inhoud over te brengen op een breed publiek van theologen en overige geïnteresseerden in de (koninkrijks)theologie.

Hans Alblas is freelance bijbelleraar, spreker en geestelijk begeleider en coördinator en docent van het studietraject ‘Gods Koninkrijk en de Heilige Geest’ van het Evangelisch College