Natural Theology: A Biblical and Historical Introduction and Defense. David Haines. The Davenant Press, Landrum, South Carolina, USA 2021, 195 blz., $ 14.95
Natuurlijke theologie, ruwweg het spreken over God op basis van de natuur, heeft in de laatste decennia gefloreerd. Dit is met name te danken aan christelijke filosofen in Amerika en het Verenigd Koninkrijk, maar de ontwikkelingen zijn ook in Nederland niet onopgemerkt gebleven, zie bijvoorbeeld God bewijzen (2013) en En dus bestaat God (2015). Tegelijkertijd zijn er binnen hedendaagse theologie allerlei pogingen om te putten uit (vergeten) historische bronnen, ook wel theological retrieval genoemd. Binnen deze context kan Natural Theology van theoloog en filosoof David Haines het beste gezien worden. Haines is geïnteresseerd in de verwerping van natuurlijke kennis van God door theologen zoals Karl Barth en Cornelius Van Til. Hij ziet hierin een breuk met de Reformatorische traditie en wil met dit boek lezers bekend maken met de traditionele christelijke visie op natuurlijke godskennis (9-10).
Een groot deel van het boek is dan ook historisch van aard. Haines begint bij Griekse filosofen, gaat kerkvaders langs, waarbij we uitgebreid stilstaan bij Augustinus, en bespreekt vervolgens Thomas van Aquino en latere protestantse denkers (49-169). Het overzicht eindigt in de achttiende eeuw, dus belangrijke hedendaagse figuren, zoals Richard Swinburne en William Lane Craig, blijven buiten beeld. Daarnaast komen sommigen, met name Aquino, er wat bekaaid vanaf. Toch is deze historische introductie erg waardevol, omdat veel verschillende christelijke en heidense denkers (kort) langskomen. Zo komen we op het spoor van allerlei werken uit de geschiedenis van natuurlijke theologie, zoals Over de natuur van de goden van Cicero en Antwoord op Eunomius’ tweede boek van Gregorius van Nyssa. Verder wordt duidelijk dat velen binnen de christelijke traditie geloofden dat (enige) kennis van God op basis van de schepping mogelijk was. Bijbelteksten die in deze context regelmatig werden aangehaald, zoals Ps. 19:1-4 en Rom. 1:19-20, zijn aan het begin van het boek behandeld (21-45).
Haines sluit af door kort in te gaan op enkele bezwaren tegen natuurlijke theologie en bespreekt tot slot het belang van ervan. Natuurlijke theologie heeft voor Haines apologetische waarde, maar draagt ook bij aan de interpretatie van de Bijbel en leidt tot de aanbidding van God (184-185). De kracht van Natural Theology zit in het grote aantal denkers vanuit de Grieks-Romeinse filosofie en de christelijke traditie die worden aangehaald om aannemelijk te maken dat er natuurlijke godskennis (mogelijk) is. Een langer boek, met een betere balans tussen citaten en analyse, een bespreking van moderne natuurlijke theologie en specifieke argumenten voor het bestaan van God, en misschien wat aandacht voor andere niet-christelijke denkers (bijvoorbeeld Ibn Sina en Udayana) zou welkom zijn. De uitgebreide aandacht voor de reformatorische traditie onderscheidt dit boek van andere introducties op natuurlijke theologie en laat zien dat protestantse scepsis over natuurlijke godskennis wellicht vooral een modern fenomeen is.
Mark Shaw heeft theologie gestudeerd aan de ETF en de VU en een scriptie geschreven over recente argumenten voor het bestaan van God