Thema: het heilige

Inhoudsopgave

Woord vooraf: Is er nog wat heilig?

Jan Martijn Abrahamse

‘Maar de HEER is in zijn heilige tempel’ Habakuk 2:20 als sleutelvers

Carin Slotboom-Meijers

Groen gereformeerd: Van ecologische crisis naar contemplatie van de sacrale natuur

Robert Doornebal

Heilige tijden: Op zoek naar reliëf in de tijd

Jan Martijn Abrahamse & Robert van Putten

Jeruzalem, de heilige stad

Marco Rotman

De kerk in gesprek: Het geloofsgesprek als vindplaats van het heilige

Hanneke de Pater-Bakker

De werkelijkheid wordt heilige grond…

Annemiek de Jonge

Recensies

Woord vooraf: Is er nog wat heilig?

In december 2024 opende paus Franciscus de Heilige Deur in Rome – een ritueel waarmee het Heilig Jaar 2025 begon. Oorspronkelijk geworteld in het bijbelse jubeljaar, waarin schulden werden kwijtgescholden en relaties hersteld, biedt dit jaar elke generatie de kans op boete, verzoening en een nieuw begin. Kort daarna volgde een ander markant moment: de aankondiging van de heiligverklaring van Carlo Acutis (1991–2006), een tiener die uitgroeide tot ‘de eerste heilige millennial’. Tegelijkertijd liet Jan Verhoeven, voorzitter van de Gereformeerde Bond binnen de Protestantse Kerk, weten dat het te weinig over Gods heiligheid gaat.[1] Voor hem is heiligheid geen eigenschap onder velen, maar de volkomen, onaantastbare aard van God: uniek, onafhankelijk, verheven.

Twee visies binnen de Kerk. In de ene deelt God iets van zijn heiligheid met mensen, momenten en plaatsen. In de andere wordt het begrip bijna uitsluitend voor God gereserveerd – alles wat ‘heilig’ verklaard wordt op aarde roept argwaan op. Blijkbaar staat er iets op het spel. Heiligheid wijst op iets dat zich aan het gewone onttrekt, dat eerbied oproept en richting geeft. Te gemakkelijk spreken over het heilige doet afbreuk aan die betekenis. Maar als niets meer heilig is in deze wereld, hoe kunnen we dan nog God op het spoor komen om ons leven richting en ritme te geven en zo tot kwaliteit te brengen?

Het boeiende van het bijbelse heiligheidsbegrip is dat het niet alleen gebruikt wordt om over God te spreken, maar juist ook over  een dag, een stuk grond, een tent, een volk, een land, een stad, geschriften en een gemeenschap. Het gesprek over heiligheid is dan ook geen theoretische discussie, maar gaat over hoe en waar we iets van God kunnen vinden in deze wereld en welke praktijken ons helpen om met God te leven.

De bijdragen in dit nummer van Inspirare verkennen het thema ‘heiligheid’ vanuit verschillende invalshoeken, of beter gezegd binnen diverse discoursen: de verhouding tussen de God van Israël en de tempel, het gesprek over klimaatverandering en de afbraak van ecologische systemen, de betekenis van Jeruzalem en het land Israël, onze omgang met tijd in een haastige cultuur en de kerk als lezende en lerende gemeenschap. In haar slotreflectie concludeert Annemiek de Jonge dat het heilige zich toont waar hemel en aarde elkaar raken. Niet via definities, maar via plaatsbepaling en aandacht. Het heilige vraagt om ontvankelijkheid: leren zien waar God zich in de werkelijkheid openbaart. Alleen wie kijkt met eerbied en verwondering, weet wanneer het tijd is ‘zijn schoenen uit te trekken’. Zo nodigt deze bundel uit tot een houding van aandachtig leven in een door God doorstraalde werkelijkheid.

Dit themanummer wil vooral laten zien hoe heiligheid in verschillende gesprekken wordt gebruikt en welke rol het daarbij speelt. Het toont dat we er niet zonder kunnen, maar dat het ook ingewikkeld is omdat heiligheid om een zekere mate van collectiviteit vraagt en ons confronteert met ons eigen individualisme, of omdat het een absolute claim legt die misbruikt kan worden. Tegelijk laten deze verkenningen zien dat we niet zonder kunnen, omdat de notie van heiligheid ons eraan herinnert dat er iets is dat ons overstijgt, en dat wij als mensen vooral ontvangers zijn die opnieuw hun beperkingen onder ogen moeten zien in onze omgang met tijd, met elkaar en met de schepping.

Alle bijdragen zijn geschreven door medewerkers van de Academie Theologie aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE), binnen het lectoraatsonderzoek Verlangen naar het heilige.[2]  Dit themanummer weerspiegelt ook de ontwikkeling binnen het hbo, waar onderzoek een steeds belangrijkere plaats inneemt in het onderwijs.

Jan Martijn Abrahamse is lector theologie en leidt het onderzoek Verlangen naar het heilige aan de Christelijke Hogeschool Ede. E: jmabrahamse@che.nl

[1] Jan van Reenen, ‘Ds. Verhoeven: Aandacht voor de heiligheid van God is nodig,’ Reformatorisch Dagblad, 8 januari 2025.

[2] Zie uitgebreid Jan Martijn Abrahamse, Verlangen naar het heilige: Herontdekken wat we verloren hebben (Utrecht: KokBoekencentrum, 2024).