Anders voelen, anders geloven. Over autisme en geloofservaring.
Hanneke Schaap-Jonker & Gert van den Brink, Kokboekencentrum Utrecht 2022, 124 blz., € 16,99
Met alle aandacht voor inclusiviteit in kerk en cultuur is het volledig terecht dat er aandacht is voor mensen met autisme. Psychologe Hanneke Schaap en theoloog Gert van den Brink dienen ons met een boekje over dit onderwerp. Wat vooral boeiend is om te lezen zijn de verhalen van mensen die vanuit een eerstepersoonsperspectief vertellen wat het betekent om met autisme in de kerk te zitten. De eerste drie hoofdstukken vertellen drie personen die worstelen met hun constitutie in de kerk, hun verhaal. De grote kracht van dit boekje ligt hier.
Schaap-Jonker duidt de ervaringen vervolgens psychologisch vanuit stress vanwege overprikkeling door een verstoorde informatieverwerking in het brein. Dat kan komen door hyperemotionaliteit of juist een gebrek aan afstemming met betrekking tot lichamelijke reacties. Van den Brink gaat vervolgens theologisch in op de in de verhalen opgedoken theologische pijnpunten. Uit de verhalen zelf, en natuurlijk ook de reactie erop, blijkt dat de thema’s wel uit de bevindelijke hoek komen. Logisch, want juist mensen die qua gevoel anders besnaard zijn, komen in conflict met bevindelijke accenten. Van den Brink gebruikt dan ook Luther om deze conflicten het hoofd te bieden. Geloof betekent vertrouwen stellen op de beloften die God doet in de Bijbel. Bij deze benadering van geloof stelt Van den Brink overigens de facto de bevindelijkheid zelf onder kritiek, al blijft dit voornamelijk onder de radar. Vanuit 1 Kor. 12 wordt vervolgens de mogelijkheid verkend of de positieve kanten van autisme gevangen kunnen worden onder de diversiteit van gaven in de gemeente. Daarmee overwegen de schrijvers de gedachte om autisme niet als een storing te zien. Het lastige hiervan is natuurlijk dat personen met autisme dan niet meer de zwakken hoeven te zijn die volgens Paulus het meest bescherming nodig hebben omdat ze nu juist het belangrijkst zijn (12:22). De dialectiek van sterk en zwak blijft hoe dan ook opspelen.
Het lijkt me dat de ervaring van anders zijn in de kerk niet kan en ook niet hoeft te worden opgelost. Als inderdaad 1,5% van de bevolking zich op het autisme spectrum bevindt, dan is het een minderheid, die noodzakelijkerwijs de ervaring van anders zijn met zich meebrengt. Die ervaring dient gehonoreerd te blijven. De schrijvers betogen natuurlijk volledig terecht dat het dan belangrijk is om gezien te worden. Het boekje kan mensen met autisme helpen om zich minder alleen te voelen. Daarnaast kan het ook erg behulpzaam zijn voor gemeenten om rekening te houden met deze worstelingen. Het boekje besluit met praktische tips voor kerken om handen en voeten te geven aan deze uitdaging.
Tenslotte, dit boekje heeft voornamelijk een bevindelijk-gereformeerd lezerspubliek, maar het kan niet anders of dezelfde worstelingen zijn er ook in meer evangelical getinte kerken met een sterke bevestiging van de romantische gevoelscultuur. Er is dus nog meer terrein te winnen.
Jan van Helden, NGK-predikant te Amsterdam
Comments